Επιμέλεια – Αντιγραφή:
Σάββας Ηλιάδης
Δάσκαλος
Δάσκαλος
Πάντα επίκαιρος ο λόγος των αγίων, χαρακτηριστικό
του οποίου είναι η εν Αγίω Πνεύματι γαλήνη που αποπνέει και η ανάπαυση που
χαρίζει στην κάθε καλοπροαίρετη ψυχή. Διότι είναι αληθινά στολισμένος και φωτισμένος από την θεία Χάρη. Ιδιαίτερα
σήμερα, όπου ο φόβος, η αναστάτωση και η σύγχυση προκαλούν ανεξέλεγκτη έξαρση
των σωματικών και ψυχικών παθών. Τέτοιες ευκαιρίες ζητά ο διάβολος, για να
κάνει ευκολότερα την δουλειά του. Στον ευαγγελικό στίχο, όπου ο άγγελος
φανερώθηκε στον Ζαχαρία, μας λέει: «καὶ ἐταράχθη
Ζαχαρίας ἰδών, καὶ φόβος ἐπέπεσεν ἐπ᾿ αὐτόν» (Λουκ. 1,12). Η πρώτη λέξη που του είπε ο άγγελος ήταν: «μὴ φοβοῦ, Ζαχαρία».
Και ερμηνεύει άγιος Γεννάδιος Σχολάριος: «Όπως ακριβώς δεν μπορείς να
δεις το πρόσωπό σου, μέσα στο νερό την ώρα που αναδεύεται, το ίδιο συμβαίνει
και με την φοβισμένη και τρομαγμένη ψυχή. Δεν μπορεί να δεχτεί κάποια
διδασκαλία, αν δεν απαλλαγεί από τον φόβο».
Σήμερα,
μέσα στην πρωτόγνωρη σιωπηλή αναταραχή, γίνονται συζητήσεις και ανταλλάσσονται
αμέτρητες γνώμες, απόψεις, επιστολές, λόγω της ανέσεως που διαθέτει το ηλεκτρονικό
επικοινωνιακό σύστημα, αλλά με περιεχόμενο και ύφος που εκτείνεται από τα βάθη
της αβύσσου έως τα ύψη τα ουράνια, συμπεριλαμβανομένων, αλίμονο, και αυτών των εκ χριστιανικών χειρών
γραφομένων και «χολήν πολλάκις και όξος εκχεόντων». Κρίνουμε αναγκαίο και δημοσιεύουμε
το παρόν απόσπασμα της επιστολής του αγίου, απλώς και μόνο, να διδαχθούμε από τον
άγιο αυτές τις δύσκολες ώρες «ένα κομμάτι» ταπείνωσης, για την έκφραση της εν
Χριστώ αγάπης.
μέσα στην πρωτόγνωρη σιωπηλή αναταραχή, γίνονται συζητήσεις και ανταλλάσσονται
αμέτρητες γνώμες, απόψεις, επιστολές, λόγω της ανέσεως που διαθέτει το ηλεκτρονικό
επικοινωνιακό σύστημα, αλλά με περιεχόμενο και ύφος που εκτείνεται από τα βάθη
της αβύσσου έως τα ύψη τα ουράνια, συμπεριλαμβανομένων, αλίμονο, και αυτών των εκ χριστιανικών χειρών
γραφομένων και «χολήν πολλάκις και όξος εκχεόντων». Κρίνουμε αναγκαίο και δημοσιεύουμε
το παρόν απόσπασμα της επιστολής του αγίου, απλώς και μόνο, να διδαχθούμε από τον
άγιο αυτές τις δύσκολες ώρες «ένα κομμάτι» ταπείνωσης, για την έκφραση της εν
Χριστώ αγάπης.
Από την εισαγωγή του βιβλίου: ΑΓΙΟΥ ΝΕΚΤΑΡΙΟΥ: «ΑΙ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΑΙ ΣΥΝΟΔΟΙ –ΠΕΡΙ ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ ΕΙΚΟΝΩΝ»,
ΕΚΔΟΣΕΙΣ «ΡΗΓΟΠΟΥΛΟΥ», Θεσσαλονίκη: Γράφει ο άγιος προς τον μοναχό Ιωάσαφ:
ΕΚΔΟΣΕΙΣ «ΡΗΓΟΠΟΥΛΟΥ», Θεσσαλονίκη: Γράφει ο άγιος προς τον μοναχό Ιωάσαφ:
«Η δική
σου ταπεινοφροσύνη διακρίνει κάποια ανισότητα μεταξύ του μοναχικού σχήματος και
του επισκόπου, εξαιτίας του αξιώματος της Αρχιεροσύνης. Το αξίωμα της
Αρχιεροσύνης αληθινά είναι μεγάλο, αλλά από μόνο του, σαν αξίωμα, αυτό καθ`
εαυτό και προς εαυτό. Το αξίωμα αληθινά
τιμά αυτόν που το έχει, για την καθ` εαυτήν υποκειμενική του αξία, αλλά καθόλου
δεν μεταβάλλει τις σχέσεις των αξιωματούχων προς τους αδελφούς του, τους
αδελφούς του Κυρίου. Οι σχέσεις
αυτές παραμένουν πάντοτε οι ίδιες, γι` αυτό καμία διαφορά και επομένως καμία
ανισότητα δεν υφίσταται ανάμεσά τους. Εκτός
από αυτό, το αξίωμα του Αρχιερέως είναι το υπόδειγμα της ταπεινοφροσύνης.
Αν λοιπόν, το αξίωμα είναι το υπόδειγμα, ο Αρχιερέας είναι πρώτος μεταξύ των
ταπεινών. Αν δε είναι πρώτος μεταξύ αυτών, άρα είναι ο τελευταίος πάντων. Αν δε
είναι ο τελευταίος όλων, πού βλέπεις την υπεροχή; Το αξίωμα παρέχει τιμή σ`
αυτόν που το κατέχει, αλλά δεν κάνει διάκριση αυτού που το κατέχει προς τους εν
Κυρίω αδελφούς του. Μεταξύ των αδελφών του Κυρίου διακρίνονται, άσχετα με τα
αξιώματα, οι μιμητές του Χριστού, διότι αυτοί φέρουν το αρχέτυπο της εικόνας
και την χάρη του αγίου Πνεύματος, η οποία τους καλλωπίζει και τους εξυψώνει σε
περίβλεπτη θέση δόξας και τιμής. Μόνο αυτή η τιμή αποφέρει την διάκριση και την
ανισότητα μεταξύ των ισότιμων της χάριτος. Αυτός που τελειώθηκε στην αρετή,
υπερέχει αυτού, ο οποίος δεν έχει ακόμη τελειωθεί .Και αυτός που έμεινε
ολωσδιόλου γυμνός από την αρετή, υστερεί πολύ αυτού που ζει αγωνιζόμενος την
αρετή. Ο δε αμελής και αμέριμνος, ακόμη και αν είναι Αρχιερέας, υστερεί κατά
παρασάγγας από τον επιμελή και τον ευρισκόμενο σε εγρήγορση, ακόμη και αν αυτός
είναι κάποιος ταπεινός και ασήμαντος μοναχός.
σου ταπεινοφροσύνη διακρίνει κάποια ανισότητα μεταξύ του μοναχικού σχήματος και
του επισκόπου, εξαιτίας του αξιώματος της Αρχιεροσύνης. Το αξίωμα της
Αρχιεροσύνης αληθινά είναι μεγάλο, αλλά από μόνο του, σαν αξίωμα, αυτό καθ`
εαυτό και προς εαυτό. Το αξίωμα αληθινά
τιμά αυτόν που το έχει, για την καθ` εαυτήν υποκειμενική του αξία, αλλά καθόλου
δεν μεταβάλλει τις σχέσεις των αξιωματούχων προς τους αδελφούς του, τους
αδελφούς του Κυρίου. Οι σχέσεις
αυτές παραμένουν πάντοτε οι ίδιες, γι` αυτό καμία διαφορά και επομένως καμία
ανισότητα δεν υφίσταται ανάμεσά τους. Εκτός
από αυτό, το αξίωμα του Αρχιερέως είναι το υπόδειγμα της ταπεινοφροσύνης.
Αν λοιπόν, το αξίωμα είναι το υπόδειγμα, ο Αρχιερέας είναι πρώτος μεταξύ των
ταπεινών. Αν δε είναι πρώτος μεταξύ αυτών, άρα είναι ο τελευταίος πάντων. Αν δε
είναι ο τελευταίος όλων, πού βλέπεις την υπεροχή; Το αξίωμα παρέχει τιμή σ`
αυτόν που το κατέχει, αλλά δεν κάνει διάκριση αυτού που το κατέχει προς τους εν
Κυρίω αδελφούς του. Μεταξύ των αδελφών του Κυρίου διακρίνονται, άσχετα με τα
αξιώματα, οι μιμητές του Χριστού, διότι αυτοί φέρουν το αρχέτυπο της εικόνας
και την χάρη του αγίου Πνεύματος, η οποία τους καλλωπίζει και τους εξυψώνει σε
περίβλεπτη θέση δόξας και τιμής. Μόνο αυτή η τιμή αποφέρει την διάκριση και την
ανισότητα μεταξύ των ισότιμων της χάριτος. Αυτός που τελειώθηκε στην αρετή,
υπερέχει αυτού, ο οποίος δεν έχει ακόμη τελειωθεί .Και αυτός που έμεινε
ολωσδιόλου γυμνός από την αρετή, υστερεί πολύ αυτού που ζει αγωνιζόμενος την
αρετή. Ο δε αμελής και αμέριμνος, ακόμη και αν είναι Αρχιερέας, υστερεί κατά
παρασάγγας από τον επιμελή και τον ευρισκόμενο σε εγρήγορση, ακόμη και αν αυτός
είναι κάποιος ταπεινός και ασήμαντος μοναχός.
Άρα, το αξίωμα δεν
εξυψώνει τον κάτοχό του, αλλά η αρετή είναι η μόνη δύναμη που εξυψώνει, η οποία
προσφέρει και τον αρραβώνα της τέλειας δόξας. Πού είναι, λοιπόν, αγαπητέ, η εκ
του αξιώματος υπεροχή; Πού η ανισότητα; Αν όμως είσαι και ελάχιστα ελλιπής σ`
αυτά, γιατί σε καταλαμβάνουν το άγχος, και οι ενδοιασμοί και η συνεχής αγωνίας
και η αμφιταλάντευση; Η δική σου αγαπητή Οσιότητα διακρίνει μια κάποια
ανισότητα μεταξύ αυτής και εμού, του Αρχιερέως. Αλλά είδαμε πως η αρετή
αποκαλύπτει την ανισότητα και όχι τα αξιώματα. Τώρα παρακαλώ να μάθω ποιος
υπερέχει κατά την αρετή, αυτός που περνάει τη ζωή του μέσα στην ευμάρεια και
στην καλοπέραση ή ο ερημίτης, ο στερημένος και την ελάχιστη παρηγοριά; Αυτός
που πρόσκειται στον κόσμο ή αυτός που είναι αφοσιωμένος στον Θεό; Αφήνω στην
άκρη και δεν ρωτάω για τα όσα ακολουθούν την ζωή του καθενός προσωπικά. Στις
ερωτήσεις μου μπορεί να απαντήσει ο καθένας πολύ εύκολα και γρήγορα, διότι
είναι λυμένα προβλήματα, ώστε η αρετή και μόνη η αρετή κάνει την διάκριση και
αυτή φαίνεται από τον τρόπο που πολιτεύεται ο καθένας. Αν η οσιότητά σου μου
επέτρεπε να εκφράσω γνώμη για την σχέση, την αξία και την υπεροχή μεταξύ των
δύο προσώπων, θα έλεγα ότι η οσιότητά σου σωστά διακρίνει κάποια ανισότητα,
αλλά δεν είναι σωστό να την βρίσκει ως αιτία στο αξίωμα του αρχιερέως. Εγώ, αγαπητέ αδελφέ, έχοντας συναίσθηση της
αναξιότητας και της γυμνότητάς μου, δεν τολμώ καν να συγκρίνω τον εαυτό μου
προς τον ελάχιστο από τους μοναχούς, οι οποίοι ζουν στην άσκηση και στον σεμνή
τρόπο ζωής. Σε διαβεβαιώνω δε ότι κάθε ημέρα μακαρίζω αυτούς που αφιερώθηκαν
και ζουν και υπάρχουν και κινούνται περί τον Θεό. Τι μπορεί να είναι
τιμιότερο από αυτήν την ζωή ή τι λαμπρότερο; Αυτή η ζωή καλλιτεχνεί την εικόνα
και της προσδίδει το αρχέτυπο κάλλος. Αυτή οδηγεί στην μακαριότητα, αυτή
καθιστά σεμνό τον κατέχοντα, αυτή στολίζει αυτόν που την έχει. Αυτή οδηγεί στην
αληθινή φιλοσοφία, αυτή αποκαλύπτει τα μυστήρια, αυτή διδάσκει τις αλήθειες,
αυτή εντυπώνει βαθιά στην καρδιά τον θείο λόγο, αυτή οδηγεί με ασφάλεια προς το
ποθεινότατο τέλος, αυτή φέρνει τον άνθρωπο στον ουρανό, αυτή μετατρέπει την αναπνοή
σε ασταμάτητη μελωδία, αυτή όλη την ζωή την κάνει να κινείται με απόλυτη
αρμονία, αυτή ενώνει με τους αγγέλους, αυτή κάνει τον άνθρωπο θεόμορφο, αυτή
αναβιβάζει προς το θείο, αυτή εξοικειώνει με το θείο. Ιδού, αγαπητέ αδελφέ,
ποια είναι η δική μου πεποίθηση, εξαιτίας της οποίας θεωρώ τον ασκητή ανώτερο
του Αρχιερέως, την οποία με κάθε ειλικρίνεια ομολογώ.
εξυψώνει τον κάτοχό του, αλλά η αρετή είναι η μόνη δύναμη που εξυψώνει, η οποία
προσφέρει και τον αρραβώνα της τέλειας δόξας. Πού είναι, λοιπόν, αγαπητέ, η εκ
του αξιώματος υπεροχή; Πού η ανισότητα; Αν όμως είσαι και ελάχιστα ελλιπής σ`
αυτά, γιατί σε καταλαμβάνουν το άγχος, και οι ενδοιασμοί και η συνεχής αγωνίας
και η αμφιταλάντευση; Η δική σου αγαπητή Οσιότητα διακρίνει μια κάποια
ανισότητα μεταξύ αυτής και εμού, του Αρχιερέως. Αλλά είδαμε πως η αρετή
αποκαλύπτει την ανισότητα και όχι τα αξιώματα. Τώρα παρακαλώ να μάθω ποιος
υπερέχει κατά την αρετή, αυτός που περνάει τη ζωή του μέσα στην ευμάρεια και
στην καλοπέραση ή ο ερημίτης, ο στερημένος και την ελάχιστη παρηγοριά; Αυτός
που πρόσκειται στον κόσμο ή αυτός που είναι αφοσιωμένος στον Θεό; Αφήνω στην
άκρη και δεν ρωτάω για τα όσα ακολουθούν την ζωή του καθενός προσωπικά. Στις
ερωτήσεις μου μπορεί να απαντήσει ο καθένας πολύ εύκολα και γρήγορα, διότι
είναι λυμένα προβλήματα, ώστε η αρετή και μόνη η αρετή κάνει την διάκριση και
αυτή φαίνεται από τον τρόπο που πολιτεύεται ο καθένας. Αν η οσιότητά σου μου
επέτρεπε να εκφράσω γνώμη για την σχέση, την αξία και την υπεροχή μεταξύ των
δύο προσώπων, θα έλεγα ότι η οσιότητά σου σωστά διακρίνει κάποια ανισότητα,
αλλά δεν είναι σωστό να την βρίσκει ως αιτία στο αξίωμα του αρχιερέως. Εγώ, αγαπητέ αδελφέ, έχοντας συναίσθηση της
αναξιότητας και της γυμνότητάς μου, δεν τολμώ καν να συγκρίνω τον εαυτό μου
προς τον ελάχιστο από τους μοναχούς, οι οποίοι ζουν στην άσκηση και στον σεμνή
τρόπο ζωής. Σε διαβεβαιώνω δε ότι κάθε ημέρα μακαρίζω αυτούς που αφιερώθηκαν
και ζουν και υπάρχουν και κινούνται περί τον Θεό. Τι μπορεί να είναι
τιμιότερο από αυτήν την ζωή ή τι λαμπρότερο; Αυτή η ζωή καλλιτεχνεί την εικόνα
και της προσδίδει το αρχέτυπο κάλλος. Αυτή οδηγεί στην μακαριότητα, αυτή
καθιστά σεμνό τον κατέχοντα, αυτή στολίζει αυτόν που την έχει. Αυτή οδηγεί στην
αληθινή φιλοσοφία, αυτή αποκαλύπτει τα μυστήρια, αυτή διδάσκει τις αλήθειες,
αυτή εντυπώνει βαθιά στην καρδιά τον θείο λόγο, αυτή οδηγεί με ασφάλεια προς το
ποθεινότατο τέλος, αυτή φέρνει τον άνθρωπο στον ουρανό, αυτή μετατρέπει την αναπνοή
σε ασταμάτητη μελωδία, αυτή όλη την ζωή την κάνει να κινείται με απόλυτη
αρμονία, αυτή ενώνει με τους αγγέλους, αυτή κάνει τον άνθρωπο θεόμορφο, αυτή
αναβιβάζει προς το θείο, αυτή εξοικειώνει με το θείο. Ιδού, αγαπητέ αδελφέ,
ποια είναι η δική μου πεποίθηση, εξαιτίας της οποίας θεωρώ τον ασκητή ανώτερο
του Αρχιερέως, την οποία με κάθε ειλικρίνεια ομολογώ.
Χαίρετε
εν Κυρίω, ο οποίος σας καταξίωσε να γίνετε πολίτες της ουράνιας πολιτείας και
εύχεσθε και για μας, για να καταξιωθούμε κι εμείς να απολαύσουμε την ίδια χάρη».
εν Κυρίω, ο οποίος σας καταξίωσε να γίνετε πολίτες της ουράνιας πολιτείας και
εύχεσθε και για μας, για να καταξιωθούμε κι εμείς να απολαύσουμε την ίδια χάρη».