Γιάννης Νικολής
Το πρόβλημα της Παιδείας όλων των βαθμίδων σήμερα στην Ελλάδα (και όχι μόνο) είναι η ΑΠΟΛΥΤΗ ΣΚΛΑΒΙΑ της. Ενδεχομένως η άποψη αυτή να ξαφνιάζει ή να δημιουργεί ερωτήματα, όμως όσα παρατίθενται κατωτέρω επιχειρούν να αποδείξουν την ακρίβεια της θέσης ότι η παιδεία τελεί υπό καθεστώς σκλαβιάς.
Στην Ελλάδα, και όχι μόνο, η κατάσταση στα σχολεία ιδίως της μέσης εκπαίδευσης (γυμνάσια & λύκεια) είναι εδώ και καιρό απελπιστική. Οι μαθητές εμφανώς δεν δίνουν δεκάρα για την διδασκόμενη «ύλη». Οι καθηγητές διεκπεραιώνουν τυπικά τα εκπαιδευτικά τους καθήκοντα ενώ αυτό που κυρίως τους ενδιαφέρει είναι οι θέσεις εργασίας τους στο «δημόσιο». Δυστυχώς και στα σχολεία της λεγόμενης ιδιωτικής εκπαίδευσης τα πράγματα δεν είναι και πολύ καλύτερα, αν και διατηρείται ένα περιβάλλον «αξιοπρέπειας» από άποψη υποδομής και φροντίδας του.
Στα δημόσια, ειδικά, σχολεία οι φθορές και η καταστροφή τοίχων, θρανίων και υποδομής είναι κάτι διαρκές και σχεδόν αποδεκτό. Ο σεβασμός προς το σχολείο και τους εκπαιδευτικούς στο ναδίρ. Η συγκέντρωση στα μαθήματα σχεδόν ανύπαρκτη καθώς για την περίφημη εισαγωγή στα ΑΕΙ η δουλειά εδώ και χρόνια δεν γίνεται στα σχολεία. Είναι γνωστό και πλέον αποδεκτό ότι γίνεται στα φροντιστήρια (της κακής παραπαιδείας).
Γιατί όμως συμβαίνουν όλα αυτά; Το ερώτημα είναι έγκυρο και απαιτεί απάντηση. Μόνο δια της απάντησης σ’ αυτό το ΓΙΑΤΙ είναι δυνατόν να κριθούν-αξιολογηθούν οι απαντήσεις-λύσεις, για τα προβλήματα της εκπαίδευσης, που προτείνουν οι διάφοροι συνδικαλιστές και οι καρεκλοκένταυροι light κολεκτιβιστές (του κεντρικού σχεδιασμού) που μας κυβερνούν όπως και οι προηγούμενοι (στην εξουσία) κρατιστές επίσης του κεντρικού σχεδιασμού.
Περιέργως πως σ’ αυτό το ΓΙΑΤΙ δεν ακούγονται και πολλές απαντήσεις. Κάτι λέγεται για το ότι τα σχολεία δεν ανταποκρίνονται στις σύγχρονες ανάγκες, ότι οι υποδομές δεν είναι επαρκείς, ότι υπάρχει κρίση αξιών ή ότι οι μαθητές δεν βλέπουν κάποιο καλύτερο μέλλον γι’ αυτούς στην Ελληνική πραγματικότητα. Αν και κάποιες απ’ αυτές τις απαντήσεις ενδεχομένως να ακουμπούν την πραγματικότητα είναι μακριά από το κύριο πρόβλημα της Παιδείας σήμερα.
Και το πρόβλημα της Παιδείας όλων των βαθμίδων σήμερα στην Ελλάδα (και όχι μόνο) είναι η ΑΠΟΛΥΤΗ ΣΚΛΑΒΙΑ της. Ενδεχομένως η απάντηση να ξαφνιάζει ή να δημιουργεί ερωτήματα, όμως όσα παρατίθενται κατωτέρω επιχειρούν να αποδείξουν την ακρίβεια της θέσης ότι η ΠΑΙΔΕΙΑ τελεί υπό καθεστώς ΣΚΛΑΒΙΑΣ.
Το πρώτο και βασικό δεδομένο είναι το ασφυκτικό Αναλυτικό Πρόγραμμα στα σχολεία της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης. Είναι και το μόνο σημείο που θα ασχοληθεί το σημερινό άρθρο. Στα άλλα θα αναφερθώ σε επόμενα άρθρα.
Ελάχιστοι συζητούν για την σκλαβιά που επιφέρει ένα αναλυτικό πρόγραμμα που καθορίζει και επιβάλλει σ’ όλα τα σχολεία τον αριθμό των ωρών διδασκαλίας στα Μαθηματικά ή τα θρησκευτικά ή τη γυμναστική. Και βέβαια όταν πάει κάτι να «κουνηθεί» ως προς τους αριθμούς αυτών των ωρών παρεμβαίνουν διάφοροι (κρατιστές και κολεκτιβιστές) για να «υπερασπισθούν» την αναγκαιότητα της γυμναστικής και της θρησκευτικής κατάρτισης, κ.α.…. Στην ουσία υπερασπίζονται τις αντίστοιχες θέσεις εργασίας τους…
Έτσι το πρόβλημα μεταφέρεται στο «γήπεδο» των κρατιστών και των κολεκτιβιστών και μετατρέπεται σε πρόβλημα αναζήτησης του κατάλληλου αναλυτικού προγράμματος για τα σχολεία. Η «ανάγκη» για ένα αναλυτικό πρόγραμμα ίδιο από την Αλεξανδρούπολη μέχρι τη Σητεία, και από την Κέρκυρα μέχρι τη Ρόδο δεν αμφισβητείται σχεδόν από κανέναν… Όμως εδώ είναι και το πρόβλημα.
Γιατί άραγε δυο ώρες θρησκευτικά; Πιθανότατα μια θρησκευόμενη οικογένεια να θέλει 13 ώρες θρησκευτικών για τα παιδιά της και μια μη θρησκευόμενη να θεωρεί ενασχολήσεις αυτού τους είδους ως την απόλυτη σπατάλη χρόνου και ενέργειας για τα παιδιά. Και γιατί 2 ώρες Ιστορία. Κάποιες οικογένειες και μαθητές θα θεωρούσαν αυτό τον αριθμό ωρών για την Ιστορία απολύτως ανεπαρκή και κάποιοι άλλοι να είναι πεισμένοι ότι η ενασχόληση με το «παρελθόν» αποτελεί το απόλυτο χάσιμο χρόνου… Το ίδιο με τα Μαθηματικά και ούτω καθ’ εξής.
Η σκλαβιά είναι εμφανές ότι βρίσκεται στον Κεντρικό Σχεδιασμό κάποιων κρατιστών και κολεκτιβιστών που είναι παθιασμένοι με την ισότητα και την ομοιομορφία. Παντού και σ’ όλα τα σχολεία οι ίδιες ώρες διδασκαλίας… και αφήνουν στο κάθε σχολείο (την «ελευθερία» τρομάρα τους) να τις κατανείμει στο ωρολόγιο πρόγραμμα…
Όμως είναι δυνατόν να είναι ένα πρόγραμμα κατάλληλο για όλους τους μαθητές; Προφανώς και όχι. Εδώ βρίσκεται και η τεράστια Σκλαβιά. Διότι χωρίς αμφιβολία υπάρχουν μαθητές που θέλουν πολύ περισσότερα Μαθηματικά, άλλοι που θέλουν πολύ περισσότερη Ιστορία ή Γλώσσα και άλλοι που θέλουν πολύ περισσότερα θρησκευτικά.
Ένα ελεύθερο σχολείο κατά συνέπεια που θα στόχευε στην ανέλιξη των μαθητών του αναπτύσσοντας τις δεξιότητές τους στη μελέτη των αρχαίων κειμένων θα αποκτούσε ένα συγκεκριμένο «θεωρητικό» προσανατολισμό. Ένα άλλο θα αποκτούσε ένα «θετικό» προσανατολισμό, ένα «θρησκευτικό» προσανατολισμό, και ούτω καθ’ εξής.
Ο καθένας καταλαβαίνει τι θα γινόταν σε Ελεύθερα Σχολεία. Σε σχολεία δηλαδή που θα επέλεγαν με τι να ασχοληθούν και τι να διδάξουν. Σε σχολεία που θα επέλεγαν οι μαθητές και οι οικογένειες τους με βάση αυτό που θα καταλάβαιναν ως «κλίση» ή επιθυμία των παιδιών. Τα κίνητρα θα ήταν έντονα, η υπευθυνότητα υψηλή και φυσικά η γνωστική διαδικασία θα απογειωνόταν…
Αν μάλιστα κάνουμε και τον κόπο, να φανταστούμε και να ενσωματώσουμε στην εικόνα (το απολύτως εφικτό) τα σχολεία να επιλέγονται από τους γονείς και μαθητές, ο καθένας καταλαβαίνει την εκπαιδευτική επανάσταση που θα ακολουθούσε….
Κατά ένα περίεργο λόγο σχεδόν πουθενά δεν ακούγεται ένα σύνθημα, μια διεκδίκηση για ΕΛΕΥΘΕΡΑ ΣΧΟΛΕΙΑ. Για σχολεία μακριά από τον κρατικό εναγκαλισμό των κεντρικών σχεδιαστών. Οι πάντες μιλούν για βελτίωση των προγραμμάτων, για νέα «αντικείμενα», για υλικοτεχνικές υποδομές, κ.α. πάντα υπό την επίβλεψη και «φροντίδα» του κράτους. Είναι σαν κανείς να μη μπορεί να φανταστεί την ύπαρξη ΕΛΕΥΘΕΡΩΝ ΣΧΟΛΕΙΩΝ που κανονίζουν τους δικούς τους στόχους, έχουν το δικό τους πρόγραμμα και απευθύνονται στην ελεύθερη αγορά για να έχουν μαθητές.
Κι αν θεωρηθεί πολύ δύσκολο να αρχίσουμε από πλήρως Ελεύθερα Σχολεία, μπορούμε να αρχίσουμε από σχολεία που έχουν μεγάλη ελευθερία ως προς τις επιλογές του προγράμματός τους. Έστω και με κάποιους περιορισμούς που θα τίθενται από το κράτος […].
Ένα ελεύθερο σχολείο προφανώς και «συντηρείται» ή και καταγράφει κέρδη από τις αμοιβές που λαμβάνει από τους πολίτες που το προτιμούν. Είναι όμως ταυτόχρονα και εκτεθειμένο στον ανταγωνισμό και ως εκ τούτου καλείται να προσφέρει ποιοτικές υπηρεσίες σε ανταγωνιστικές τιμές, διαφορετικά θα κλείσει….
Είναι βέβαιο ότι πολλοί θα θεωρήσουν αυτή την προοπτική αδύνατη. Κι΄ όμως η ανθρωπότητα πορεύτηκε για χιλιετίες χωρίς κρατικά σχολεία. Και σήμερα με τα τεχνολογικά δεδομένα που υπάρχουν τα ελεύθερα σχολεία θα πρόσφεραν πολύ περισσότερα από τα Κρατικά. Παρόλα αυτά ούτε καν τίθεται το θέμα και φυσικά όχι μόνο στην Ελλάδα…
Το γεγονός ότι δεν υπάρχει διεκδίκηση για ΕΛΕΥΘΕΡΑ ΣΧΟΛΕΙΑ δείχνει και την υποχώρηση των Ιδεών της Ελευθερίας και την ανάγκη να διατυπωθούν εκ νέου…
***
O κ. Γιάννης Νικολής είναι Ψυχίατρος, Ψυχαναλυτής Ομάδας, Διδάκτωρ Ψυχιατρικής στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο και ιδρυτής της Λέσχης Φιλελεύθερου Προβληματισμού στη Θεσσαλονίκη. Το 2018 ίδρυσε το «ΚΕΝΤΡΟ ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣ & ΠΡΟΣΩΠΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ» και εξέδωσε το νέο του βιβλίο υπό τον τίτλο «ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΕΣ ΑΦΗΓΗΣΕΙΣ στην ΕΛΛΑΔΑ της ΚΡΙΣΗΣ» από τις εκδόσεις «Θερμαϊκός».