Ελευθέριος Ανδρώνης
Το σύνθημα «Ψωμί – Παιδεία – Ελευθερία», 48 ολόκληρα χρόνια μετά την εξέγερση του Πολυτεχνείου, παραμένει αδικαίωτο και σήμερα φαντάζει πιο μακρινό από ποτέ.
Το σύνθημα «Ψωμί – Παιδεία – Ελευθερία» που αποτελεί σήμα κατατεθέν της σημερινής μέρας μνήμης για την εξέγερση στο Πολυτεχνείο, όχι απλά παραμένει αδικαίωτο για δεκαετίες, άλλα στις μέρες μας μοιάζει να είναι πιο μακρινό από ποτέ.
Το να τιμάς τη λαϊκή αντίσταση ενάντια σε ένα ολοκληρωτικό καθεστώς του παρελθόντος αναμφίβολα έχει την αξία του και πρέπει να είναι σημείο αναφοράς. Η 17η Νοεμβρίου του 1973 θα παραμείνει ημερομηνία ορόσημο στη σύγχρονη ελληνική ιστορία.
Ο απολυταρχισμός αλλάζει πρόσωπα
Όμως μέσα σε αυτά τα 48 χρόνια που ακολούθησαν ως το σήμερα, ο ολοκληρωτισμός επιβίωσε, εκπαιδεύτηκε, προσαρμόστηκε στα ρεύματα των εποχών, έμαθε μέσα από τα λάθη του, μεταμφιέστηκε αλλάζοντας προσωπεία, χρησιμοποίησε νέους τρόπους επιβολής. Και έφτασε να πάρει τη σημερινή και πιο επικίνδυνη μορφή του, την κατ’ επίφασιν δημοκρατία.
Σπουδαία υπόθεση είναι να μαθαίνουν οι νέες γενιές τους λαϊκούς αγώνες του παρελθόντος, άλλα ακόμη σπουδαιότερο θα ήταν να ανιχνεύουν τα λημέρια που εμφωλεύει ο σύγχρονος απολυταρχισμός. Όσο και να στεφανώνεις το παρελθόν, δε νοείται να αγνοείς πως η δημοκρατία σήμερα βρίσκεται στην εντατική.
Το αεικίνητο πνεύμα του φασισμού έφυγε από γαλόνια και παράσημα, και φώλιασε σε γραβάτες και χρυσά μανικετόκουμπα. Έφυγε από τα ερπυστριοφόρα που έσειαν το έδαφος της Αθήνας και εγκαταστάθηκε σε νόμους και μέτρα- οδοστρωτήρες που ισοπεδώνουν Σύνταγμα και ανθρώπινα δικαιώματα. Έφυγε από τα στρατιωτικά παραγγέλματα και θρονιάστηκε σε τηλεοπτικά διαγγέλματα.
Ποιο «ψωμί» και ποια «ελευθερία»;
Ποιο ψωμί, ποια παιδεία και κυρίως ποια ελευθερία έχει μείνει όρθια στην πατρίδα μας; Πόσο ακρίβυνε το ψωμί (μεταφορικά και κυριολεκτικά) μέσα σε μια δεκαετία σκληρών μνημονίων και πόσοι πολιτικοί πρότειναν… παντεσπάνι στον φτωχοποιημένο λαό που στενάζει στον καιρό της πανδημίας; Που καταποντίστηκαν οι μισθοί; Που μας οδηγεί η φορολογική «κληρονομιά» που μας άφησαν οι δανειστές; Ποιο ψωμί απολαμβάνουν τα χιλιάδες νοικοκυριά που βρίσκονται κάτω από το όριο της φτώχειας και ολοένα πληθαίνουν;
Και η ελευθερία που βρίσκεται; Έπαψε σήμερα να θεωρείται από το κράτος ύψιστο ιδανικό, και βαφτίστηκε ως «προνόμιο» που το δικαιούνται ορισμένοι πολίτες – όχι όλοι. Αντί να παραμείνει ιδεώδες που ενώνει τον κόσμο, έγινε όχημα διχασμού του λαού μέσω των διακρίσεων. Έφτασε στο έσχατο σημείο κατάντιας να ζυγίζεται σε μήνες ανοσίας. Να περνάει από κόσκινο επιτροπών και διαβουλεύσεων. Να καθορίζεται από σηματάκια σε βιτρίνες μαγαζιών.
Η σημερινή γκροτέσκα μορφή της «ελευθερίας», αντί για ειρήνη – φέρνει διχόνοια και εμφυλιοπολεμική αντάρα. Δεν έχει μείνει ούτε συνταγματική, ούτε κοινωνική, ούτε πνευματική ελευθερία, στην ανόθευτη μορφή της. Παντού κυριαρχεί διάσπαση και μάντρωμα πίσω από ιδεολογίες.
Ποια «Παιδεία» έχουμε σήμερα;
Στο μεγαλύτερο ποσοστό ο φοιτητόκοσμος, η ελπίδα του αύριο, βουλιάζει στον βάλτο της αδιαφορίας ή ξοδεύει τις δυνάμεις του στα «χαρακώματα» που σκάβουν διάφορα κόμματα. Είτε χωνεύονται αργά και σταθερά από κομματικούς σωλήνες, είτε βγάζουν πανηγυρικά πρωθυπουργό τον «κανέναν». Σε κάθε περίπτωση, η ομόνοια και η ομοψυχία που εξύμνησε ο Μίκης Θεοδωράκης, παραμένουν άπιαστο όνειρο.
Και τι να πούμε για την Παιδεία;
Η δημόσια δωρεάν Παιδεία, έγινε σήμερα ένα καταρρέον σύστημα. Το υπέρτατο αυτό αγαθό αποσυντίθεται μέσα από τάξεις – κοντέινερ, από ετοιμόρροπα κτίρια, από πλημμυρισμένα προαύλια, από τραγικά προγράμματα τηλεκπαίδευσης και χαμένες χρονιές. Κακοφορμίζει από βιβλία της συμφοράς που προωθούν τις θέσεις της «μεγάλης επανεκκίνησης», από κάμερες του «μεγάλου αδερφού» και αξιολογήσεις που φτιάχνουν κομματικούς στρατούς, από νόμους που αφήνουν δεκάδες χιλιάδες υποψήφιους έξω από τα πανεπιστήμια και τους οδηγούν στις αγκάλες δαπανηρών κολλεγίων.
Η αληθινή ελευθερία γεννιέται μόνο από την ομοψυχία
Τίποτε από αυτά που διεκδικούσε ο λαός τη δεκαετία του 70, δεν έχει αντίκρισμα στην εικόνα του σήμερα. Το ανάδελφο έθνος συνεχίζει να κυνηγά την ουρά του, όσο κάποιοι υποσκάπτουν τα θεμέλια της δημοκρατίας. Θυμόμαστε τόσες και τόσες χρονιές να ξεκινούν επέτειοι του Πολυτεχνείου με όμορφες εικόνες και συγκινητικές προθέσεις, και να καταλήγουν σε μολότοφ, χημικά και χάος στο κέντρο της Αθήνας. Κολλημένοι στις οθόνες που μεταδίδουν τα επεισόδια, να θρηνούμε τα συντρίμμια άλλης μιας χρονιάς που η επέτειος ξεκίνησε ως γιορτή και κατέληξε ως κάτι ολότελα ξένο στη φύση της.
Η ιερότητα της μέρας πέφτει στο λάκκο που της σκάβει το ίδιο το κράτος. Και η κοινωνία, ακολουθώντας το δόλωμα του «διαίρει και βασίλευε», επιμένει να απομακρύνεται από το απαραίτητο μόνοιασμα που θα την κάνει να σταθεί ξανά στα πόδια της. Αν οι τιμές στο Πολυτεχνείο, χρησιμοποιηθούν σαν πυξίδα για τις προκλήσεις της εποχής μας, τότε μόνο θα πιάσουν τόπο. Τότε θα γίνουν φράγμα ανυπέρβλητο για τις αόρατες «ερπύστριες» που τραντάζουν τη δημοκρατία του σήμερα…