Όσιος Άνθιμος της Χίου
Όταν ελεήσεις τον πτωχό, όταν βοηθήσεις τον πλησίον σου, το δίδεις στον Θεό. Αλλά για πείτε μου, ποιος είναι σε μας ο πιο πλησίον που έχει την ανάγκη μας και ζητεί να τον ελεήσουμε; Η ψυχή μας.
Η ψυχή μας είναι ο πλησίον μας, την ψυχή μας να βοηθήσουμε και να την ελεήσουμε. Να ελεήσουμε αυτή την πτωχή ψυχή με αρετές. Αν θέλεις να ελεήσεις την ψυχή σου, να κάνεις αρετές: θα πρέπει να είσαι υπάκουος, ταπεινός, υπομονετικός, φιλαλήθης, φιλάδελφος, σιωπηλός, πράος, εγκρατής, μακρόθυμος, θα πρέπει να κόβεις το δικό σου θέλημα, θα δέχεσαι και ύβρεις, τις απειλές, τις εξουθενώσεις˙
Με αυτά θα ελεείς την ψυχή σου και θα δανείζεις τον Θεό.
Για φανταστείτε! Την δική μας ψυχή θα ελεήσουμε και θα το χρεωθεί ο Θεός. Και τι θα χρεωθεί να μας δώσει; Την απέραντη βασιλεία του! Τα αιώνιά του αγαθά! Και εμείς οι ανόητοι δεν θέλουμε· αντί να την ελεήσουμε που πτωχεύει, την κάνουμε περισσότερο δυστυχισμένη. Ο Χριστός μας την χάρισε να την φυλάξουμε με τα καλά μας έργα και πάλι θα μας την ζητήσει να την παραλάβει στην βασιλεία Του. Μας έδωσε το σώμα και την ψυχή και τα ένωσε αυτά τα δύο, για να είναι συνδεδεμένα ως δύο σύντροφοι και να βοηθάει το ένα το άλλο.
Όταν βοηθήσουμε και αναπαύσουμε το ένα, αδικούμε το άλλο. Το σώμα θα περιθάλψει και θα φυλάξει την ψυχή και το αντίθετο· το σώμα θα την τιμωρήσει, θα την λυπήσει και θα την αδικήσει. Όσο περιποιείσαι και αναπαύεις το σώμα, τόσο αδικείς και ζημιώνεις τον πλησίον σου, την ψυχή σου· και όσο αδικείς την ψυχή σου, ετοιμάζεις αιώνιο κόλαση εις τον εαυτό σου. Και πως αδικείς την ψυχή σου; Με την παρακοή, με την κατηγορία, με τα θελήματα, με τις κλοπές με τα ψέματα και με ό,τι κακό κάνει ο άνθρωπος.
Επιτρόπους μας έβαλε ο Θεός, για να ελεήσουμε την ταλαίπωρό μας ψυχή και να την σώσουμε· και το πρώτο μέσο να την βοηθήσουμε είναι η καθαρή εξομολόγηση· η μόνη και καθαρή αλήθεια. Το μέσο της σωτηρίας του ανθρώπου είναι η ειλικρινής εξομολόγηση. Κάθε δικαστήριο χρειάζεται μάρτυρες· άνευ μαρτύρων δίκη δεν γίνεται· ενώ αυτό το δικαστήριο της εξομολογήσεως δεν θέλει μάρτυρες· ότι ομολογήσει ο κατηγορούμενος, εκείνο είναι. Εάν πεις την αλήθεια, θα δικαιωθείς· αν ψεύδεσαι εις τον πνευματικό, τον αντιπρόσωπο του Θεού, τον επίτροπό σου, πέρα από όσα έχεις θα πάρεις και άλλη μία αμαρτία, του ψεύδους, και θα φύγεις.
Και ποια η ανάγκη να γίνεται αυτό; Με την καθαρή εξομολόγηση θα πάρεις έλεος, θα ελκύσεις την συμπάθεια του Θεού. Η καθαρή εξομολόγηση είναι η μεγαλύτερη εξομολόγηση, που θα προσφέρουμε στην πτωχή ψυχή μας. Για να ελευθερώσει αυτή την ψυχή ο Χριστός, έχυσε το πανάγιό του αίμα επάνω στο σταυρό και εμείς την παραδίδουμε στα χέρια των δαιμόνων. Όταν θα πας όμως στον πνευματικό, πρέπει να πεις την μόνη και καθαρά αλήθεια.
Και αν πας στον πνευματικό και του πεις ψέματα, τι ωφέλεια έλαβες; Και τι χαρά θα λάβει ο πνευματικός από αυτή την εξομολόγηση. Όταν όμως του πεις την καθαρά αλήθεια και πας με απόφαση και ταπείνωση, τότε θα ανοίξει τις αγκάλες του ο πνευματικός να σε δεχθεί, θα σου συγχωρέσει, θα σε συμφιλιώσει με τον Θεό, θα σε υπερασπιστεί, θα σε προστατεύσει και θα σε απαλλάξει από το βαρύ φορτίο των αμαρτιών σου, όταν πας όμως με ταπείνωση και έχεις πάρει την απόφαση να εφαρμόσεις αυτά που θα σε συμβουλέψει.
Τι ωφέλεια έχουμε, όταν πάρουμε τον ιατρό και δεν ακολουθήσουμε έπειτα τις οδηγίες του; Τι το όφελος ότι επήγες στον ιατρό και αυτά που σου λέγει δεν θέλεις να τα φυλάξεις;
Θα την ελεήσουμε λοιπόν με την καθαρή εξομολόγηση, με την μόνη και καθαρή αλήθεια, με την φρόνηση, με την σωφροσύνη, την δικαιοσύνη, την γνώση, την διάκριση, την υπομονή, την υπακοή, την ταπείνωση, και με άλλες αρετές. Αυτά θα την ελεήσουν, αυτά θα την βοηθήσουν, αυτά θα της δώσουν φτερά να πετάξει. Όταν θα εξέλθει η ψυχή από το βρομισμένο αυτό σώμα, με τι χαρά θα πορευθεί ο άνθρωπος στους ουρανούς, για να απολαύσει εκείνα, που θα πάρει ως αντάλλαγμα για όσα ελέησε τον πλησίον του! Ο ελεών πτωχό, δανείζει στο Θεό.
Όσοι δεν έχουμε υπάρχοντα, για να δώσουμε στους πτωχούς ελεημοσύνη· είναι ανάγκη να ελεούμε καθημερινώς την ψυχή μας, που την έχουμε πιο πλησίον μας· να την έχουμε εν ειρήνη, εν χαρά, εν πραότητα, εν υπομονή, εν μακροθυμία, εν κατάνυξη και με όλες τις αρετές. Πόσα μέσα μας χάρισε ο Χριστός, για να μας σώσει! Μας έχει αγγέλους που μας διαφυλάττουν, μας άφησε το ιερό Ευαγγέλιο, τις διδασκαλίες των θεοφόρων πατέρων· και τελευταία μας έδωσε τους πνευματικούς πατέρες, για να μας ποιμαίνουν και να μας οδηγούν. Λοιπόν αν δεν σωθούμε, η τιμωρία μας θα είναι μεγάλη.