Σωτήρης Καμενόπουλος
Oι εκτιμήσεις του Nouriel Rοubini για
το 2021 είναι ανησυχητικές. Σύμφωνα με αυτές «η πανδημία
σπέρνει τους σπόρους για περισσότερη κοινωνική αναταραχή το 2021. Η επόμενη
δεκαετία θα είναι μια περίοδος ευθραυστότητας, αστάθειας και ενδεχομένως
παρατεταμένου χάους. Το 2020 ήταν η αρχή».
Από τον Φεβρουάριο του 2020 τα πρώτα
ποιοτικά στίγματα είχαν ξεκινήσει να εμφανίζονται στη χώρα μας και σχετιζόταν
με τις μαζικές ακυρώσεις των κρατήσεων για τα τουριστικά πακέτα του περασμένου
καλοκαιριού. Από κει και πέρα, δεν χρειαζόταν κανείς εξειδικευμένες γνώσεις
οικονομικών για να αντιληφθεί το μέγεθος της ύφεσης, που ερχόταν και κυρίως των
κοινωνικοπολιτικών επιπτώσεων, δεδομένου του γεγονότος ότι η χώρα μας πάσχει
εδώ και δεκαετίες από την ολλανδική “ασθένεια” του τουρισμού.
Γι’ αυτό άλλωστε από καιρό είχαμε
εκτιμήσει ότι η ύφεση των τελευταίων δεκαετών μνημονίων θα μοιάζουν με
“παιδικό πάρτι” σε σχέση με αυτό που έρχεται. Ας μην κοροϊδευόμαστε:
το 2021, ως οικονομικό έτος, θεωρείται κι αυτό χαμένο. Η αναψηλάφηση παρελθόντων πανδημιών στην Ευρώπη του 13ου και
17ου αιώνα μας δίνει ενδιαφέροντα στοιχεία: Οικονομικές καταστροφές, μείωση της
αξίας της γης, επιχειρηματικές ανακατατάξεις, κοινωνικές επαναστάσεις και
αποσάθρωση των ελίτ.
Ένα πιθανό νέο κίνημα
“Αγανακτισμένων”, όπως το 2010, δεν μπορεί να θεωρηθεί
κίνδυνος, επειδή τότε είχε λειτουργήσει σαν βαλβίδα αποσυμπίεσης της
κοινωνικής “χύτρας” η οποία έβραζε. Υπό αυτή την οπτική μάλιστα, ίσως
θα θεωρούνταν και ευλογία. Σήμερα όμως δεν βρισκόμαστε στο 2010. Η κοινωνία
είναι βουβή, σιωπηλή, μέσα σε οικονομική ένδεια, ανασφάλεια και οργή, χωρίς
ωστόσο να υπάρχει κάποια βαλβίδα τεχνητής και ελεγχόμενης αποσυμπίεσης.
Η περίοδος της “μεγάλης
ματαίωσης”
Αυτή η επικίνδυνη σιωπή είναι ο κίνδυνος,
καθώς ουδείς μπορεί να αποκλείσει το ενδεχόμενο μίας κοινωνικής έκρηξης. Τρία
είναι τα βασικά στοιχεία, τα οποία απαιτούνται για να ανάψει φωτιά: η πηγή
ανάφλεξης-σπινθήρας, το καύσιμο και το οξυγόνο. Στην περίπτωση της οικονομικής
καταστροφής που φέρνει η πανδημία στις χώρες της Δύσης, το “τρίγωνο της
φωτιάς” είναι τα εξής:
- “Οξυγόνο”:
Η οικονομική ύφεση. - “Καύσιμο”:
Οι μάζες των πολιτών της μεσαίας τάξης, οι οποίοι φτωχοποιούνται και θα
ζουν ως νέο “πρεκαριάτο”. - “Σπινθήρας”:
Η επιβολή επιπλέον φόρων, οι μειώσεις μισθών και γενικά η επιβολή
αντιλαϊκών-αντεργατικών μέτρων.
Πρόκειται για έναν κίνδυνο πρόκλησης
χάους, μέσα από μια γενικευμένη εξέγερση. Άραγε η ελληνική ελίτ το έχει
αντιληφθεί ή ζει στον κόσμο της, στον δικό της “γυάλινο πύργο”; Ο
Roubini στις εκτιμήσεις του αναφέρθηκε, επίσης, στις μορφές των διάφορων
μοντέλων παγκόσμιας ανάπτυξης, όσον αφορά την περίοδο μετά την πανδημία
(μοντέλα V, U, W και Κ). Ωστόσο, η εκτίμηση του γράφοντα είναι ότι αν δεν
“κλείσει” η Κίνα, ίσως να μην ξεμπλέξουμε με τις πανδημίες για πολλά χρόνια ακόμη.
Σύμφωνα πάντα με την υποκειμενική
εκτίμηση του γράφοντα, η μορφή της παγκόσμιας ανάπτυξης θα έχει μία εντελώς
διαφορετική μορφή. Θα έχει τη μορφή του γράμματος “C” όπως
περιγράφεται στο κάτωθι σχήμα. Ως ειρωνεία, οι ιστορικοί του μέλλοντος, ίσως να
χαρακτηρίσουν την νέα περίοδο ως περίοδο της “μεγάλης
ματαίωσης” ή της “μεγάλης ακύρωσης”.