π.
Θεμιστοκλής Μουρτζανός
|
Μ |
ία
από τις πιο ωραίες ιστορίες αγίων στη ζωή της Εκκλησίας είναι κι αυτή του αγίου
Ευσταθίου και της οικογένειάς του. Ειδωλολάτρης ενάρετος ο άγιος, Πλακίδας το
όνομά του, στρατηγός του ρωμαϊκού στρατού, βγαίνει για κυνήγι. Καταδιώκει ένα
μεγάλο ελάφι και ξάφνου βλέπει ανάμεσα στα κέρατά του λαμπρότατο σταυρό και την
μορφή του Χριστού που του έλεγε:
«Πλακίδα,
γιατί με διώκεις; Εγώ είμαι ο Ιησούς Χριστός, τον οποίον εσύ, χωρίς να
γνωρίζεις, λατρεύεις με τα αγαθά σου έργα. Ήλθα στην γη ως άνθρωπος, για να
σώσω το ανθρώπινο γένος και σήμερα σου εμφανίστηκα, για να σε συλλάβω στα
δίκτυα της φιλανθρωπίας μου».
Μετά
την πρώτη έκπληξη ο άγιος βαφτίζεται χριστιανός, παίρνει το όνομα Ευστάθιος,
μυεί στην πίστη την γυναίκα του που βαφτίζεται Θεοπίστη και τους δύο γιους
του, τον Αγάπιο και τον Θεόπιστο. Ο άγιος θα χάσει την περιουσία του, θα
ταξιδέψει στην Αίγυπτο, ενώ κατά τη διάρκεια του ταξιδιού θα χάσει τόσο τη
γυναίκα όσο και τα παιδιά του. Θα γίνει κηπουρός για δεκαπέντε χρόνια.
Η Ρώμη περνά δυσκολίες και ο αυτοκράτορας
αναζητεί τον ικανότερο των στρατηγών του. Ο Ευστάθιος αναλαμβάνει τη ηγεσία του
στρατού, στον οποίο στρατολογούνται τα παιδιά του που έχουν μεγαλώσει. Νικούν
τους εχθρούς και καταλύουν στο σπίτι όπου ήταν υπηρέτρια η Θεοπίστη. Τα παιδιά
συζητούν για την παιδική τους ηλικία και η γυναίκα καταλαβαίνει ότι είναι τα
παιδιά της, ενώ αναγνωρίζει τον άντρα της στο πρόσωπο του στρατηγού.
Και οι τέσσερις θα βρούνε όχι δόξα, αλλά
μαρτυρικό τέλος από τον αυτοκράτορα Αδριανό, ο οποίος τους έκαψε σε ένα χάλκινο
λεβέτι. Βρέθηκαν μετά από τρεις ημέρες χωρίς να καεί ούτε μία τρίχα της κεφαλής
τους, με τα σώματα σώα και τις ψυχές τους να έχουν παραδοθεί ειρηνικά στον Θεό.
Μπορεί να χωρίστηκαν σωματικά στη ζωή, αλλά έμειναν ενωμένοι στην καρδιά και
τελικά αγκαλιασμένοι πορεύτηκαν προς τον ουρανό.
Ο
Χριστός παρουσιάστηκε στον άγιο ως ελάφι. Το ελάφι είναι όμορφο ζώο, δυνατό και
ταυτόχρονα με μια τρυφερή αθωότητα στα μάτια. Ο Χριστός μίλησε στον άγιο μέσα
από τον τρόπο που καταλάβαινε εκείνος την ζωή. Μέσα από την συνήθειά του να
κυνηγά. Έδειξε και μας δείχνει ότι η κοινωνία μαζί Του δεν ξεκινά από μία
εξιδανικευμένη θέαση του προσώπου μας. Δεν ζητά τελειότητα ο Χριστός και δεν εμφανίζεται στους τέλειους. Ζητά αγαθή προαίρεση και
την ίδια στιγμή μας μιλά μέσα από γεγονότα και περιστατικά της ζωής μας, με
βάση ποιοι είμαστε, τι μας αρέσει, πώς μπορεί μέσα από αυτό να μας ελκύσει. Η
αγάπη είναι ενσυναίσθηση*. Δεν μας κάνει ο Χριστός αυτό που θέλει ούτε
περιμένει να γίνουμε αυτό που θέλει για να κοινωνήσει μαζί μας. Μας μιλά με τον
τρόπο που αντιλαμβανόμαστε κι αφήνει την καρδιά μας να χτυπήσει.
Όμως ο
Χριστός εμφανίστηκε στον άγιο και με το σημείο του σταυρού. Δεν του
υποσχέθηκε δόξα, χαρά, ευλογία υλική. Να δει την οικογένειά του να προοδεύει.
Να έχει την θέση και τα αγαθά που του αξίζανε. Του εμφανίζεται ως
σταυρός και του υπόσχεται σταυρό. Στην νοοτροπία του κέρδους και του
συμφέροντος αυτό θα θεωρούνταν η καλύτερη δικαιολογία για έναν άνθρωπο να μην
ακολουθήσει έναν τέτοιον δρόμο, έναν τέτοιον Θεό. Αντίθετα, του έδειξε την
οδό που καλείται να ακολουθήσει ο κάθε χριστιανός: την οδό του σταυρού. Η αγάπη
είναι αλήθεια.
Ο Χριστός όμως δεν εγκατέλειψε τον άγιο ούτε στιγμή της ζωής του.
Ακόμη
κι αν κατά άνθρωπον η ζωή του αγίου Ευσταθίου ήταν γεμάτη λύπες, εντούτοις ο
άγιος άντεξε.
Άντεξε
να χάσει την υλική περιουσία του. Άντεξε να χάσει τη γυναίκα του.
Άντεξε
να δει τα παιδιά του να τα αρπάζουν ένα λιοντάρι κι ένας λύκος.
Άντεξε
την μοναξιά του.
Άντεξε
από πλούσιος αριστοκράτης να γίνει κηπουρός.
Ίσως
η μεγαλύτερη δυσκολία του να ήταν ότι η απώλεια δεν ήταν οριστική. Όταν κάποιος
χάνει κάτι, επεξεργάζεται την απώλεια και προχωρά μ’ αυτήν. Όταν δεν γνωρίζει
τι έγινε αυτό που έχασε και αν το έχασε οριστικά, η αγωνία αυξάνει.
Όμως
ο άγιος απέκτησε ένα όπλο που πριν δεν είχε ως ειδωλολάτρης και σπουδαίος. Η
αγάπη είναι πίστη, εμπιστοσύνη δηλαδή στον Θεό και το θέλημά του. Κι αυτή η
εμπιστοσύνη αίρει τον λογισμό ότι «τι θα γίνω;», «τι έγιναν αυτοί που αγαπώ;». Η
εμπιστοσύνη κάνει την μοναξιά να λιγοστεύει και να σβήνει. Και αυξάνει την
υπομονή, διότι τα πάντα είναι του Χριστού.
Το
ελάφι, διά του οποίου ο Χριστός εμφανίστηκε στον άγιο, είναι και σύμβολο
της ελευθερίας, της αρετής, της ταπεινότητας, της αγνότητας. Την ίδια
στιγμή, το ελάφι αναζητά τις πηγές των υδάτων, τις καθαρές και γάργαρες, όπως
μας αναφέρει η Παλαιά Διαθήκη. «Ὅν τρόπον ἐπιποθεῖ ἡ ἔλαφος ἐπί τάς
πηγάς τῶν ὑδάτων, οὕτως ἐπιποθεῖ ἡ ψυχή μου πρός σέ, ὁ Θεός» (Ψαλμ. 41,2).
Ο
Χριστός, εμφανιζόμενος ως ελάφι στον άγιο, του υποδεικνύει ότι η ζωή που έκανε
δεν ήταν αρκετή για να τον οδηγήσει στην πληρότητα και την σωτηρία. Χρειαζόταν
να αναζητήσει τις πηγές των υδάτων, για να ξεδιψάσει αληθινά και όχι να
περιπλανιέται, αρκούμενος στον προσωπικό του κόπο και την αρετή του.
Η
ζωή της Εκκλησίας είναι οι καθαρές πηγές. Το ύδωρ του βαπτίσματος. Η κοινωνία
με τον Χριστό. Η παραίτηση από τον παλαιό άνθρωπο. Αλλιώς η συνάντηση με
τον Χριστό γίνεται ένα σπουδαίο γεγονός αλλά όχι το σπουδαιότερο και μοναδικό
στην ύπαρξη. Η αγάπη θέλει αφοσίωση. Θέλει αναζήτηση της πηγής που δίνει ζωή.
Θέλει αυτό το «συνεχώς» και όχι το για λίγο.
Ο
κόσμος μας σήμερα μιλώντας για τον Θεό τον βάζει στην καλύτερη περίπτωση στη
λογική του «και λίγο, δεν βλάπτει». Λίγη αγάπη, λίγη προσευχή, λίγη
εκκλησιαστική ζωή, αλλά όχι «συνεχώς». Το ίδιο συμβαίνει και με τις άλλες
όψεις της αγάπης. Η ενσυναίσθηση απαιτείται από τους άλλους. Εκείνοι
πρέπει να μπούνε στη θέση μας. Θέλουμε να πιστεύουμε σε έναν Θεό που μας τα
δίνει όλα και που δεν θα μας αφήσει να σταυρωθούμε, να δοκιμαστούμε. Γι’
αυτό και διαμαρτυρόμαστε για τα δύσκολα στην ζωή μας. Γι’ αυτό και δεν
μπορούμε να αποδεχτούμε το θέλημά του που αποσκοπεί στην σωτηρία μας σε βάθος
χρόνου και ζητούμε τα πάντα στην λογική του «τα δικαιούμαι».
Ο
άγιος Ευστάθιος και η οικογένειά του μας δείχνουν ότι η αληθινή αγάπη ουδέποτε
εκπίπτει. Αυτό όμως γίνεται όταν όλα στην ζωή μας ξεκινούν από τον Θεό και την
εμπιστοσύνη σ’ Αυτόν και εκφράζονται διά της Εκκλησίας στους ανθρώπους. Και
όπως ο άγιος μοιράστηκε την χαρά της πίστης με τους δικούς του, έζησε την
λύπη της μοναξιάς και του σταυρού με υπομονή και αξιώθηκε από τον Θεό να λάβει
το δώρο της ενότητας της οικογένειάς του και του από κοινού ξεκινήματος διά του
σταυρού και του μαρτυρίου για την αιώνια κοινωνία με τον Θεό, έτσι κι
εμείς ας ζούμε τον Θεό και ας μιλούμε γι’ Αυτόν με την δίψα της ελάφου για
αλήθεια, με την ενσυναίσθηση*, με την αφοσίωση και την αγάπη! Κι ο άγιος με
τους οικείους του θα πρεσβεύουν για όλους μας!
(ἰδιόμελον ἐκ τῆς λιτῆς τοῦ Ἁγίου Εὐσταθίου σέ ἦχο β’)
«Ἀπ’ οὐρανοῦ τήν κλῆσιν ὡς ἔσχηκας, οὐρανόφρων αὐτίκα ὤφθης, θεόφρον Εὐστάθιε. Τῇ δι’ ἐλάφου γάρ ἐμφανείᾳ, τοῦ δι’ ἡμᾶς Σταυρῷ ὁμιλήσαντος, τήν θείαν ἠλλοιώθης ἀλλοίωσιν, τόν παλαιόν ἀποθέμενος ἄνθρωπον. Καί τῷ φωτί τῆς εὐσεβείας, τούς σούς υἱούς προσαγαγών, τήν σύνευνον συμμέτοχον εἰργάσω, τῶν καλῶν ὧν ἔτυχες. Καί ποικίλως δοκιμασθείς, καί στερρῶς ἀνδραγαθήσας, στρατιώτης ἄριστος, τοῦ Βασιλέως τῶν οὐρανῶν ἐγένου. Ἀλλ’ ὦ Μαρτύρων ἐγκαλλώπισμα, ἀπαύστως ἱκέτευε, ὑπέρ τῶν ψυχῶν ἡμῶν».
«Μόλις έλαβες τήν κλήση από τον ουρανό, αμέσως φάνηκες να σκέφτεσαι με τον τρόπο του ουρανού, Ευστάθιε που έχεις την θεϊκή φρόνηση. Γιατί όταν φανερώθηκε σαν ελάφι Αυτός που συναναστράφηκε και μίλησε σε μας με τον Τίμιο Σταυρό, αλλοιώθηκες (άλλαξες) με την θεία αλλοίωση (αλλαγή), αφήνοντας στην άκρη τον παλαιό άνθρωπο. Και αφού προσήγαγες στο φως της ευσέβειας τους γιους σου, εργάστηκες ώστε και η σύζυγός σου να γίνει συμμέτοχος στα καλά τα οποία γεύτηκες. Και παρότι δοκιμάσθηκες ποικιλοτρόπως και έκανες μεγάλα κατορθώματα, κατεστάθης άριστος στρατιώτης του Βασιλιά των ουρανών. Εσύ που είσαι το στολίδι και η ομορφιά των Μαρτύρων, ακατάπαυστα παρακάλεσε για τις ψυχές μας»
* Ως ενσυναίσθηση ορίζεται
η συναισθηματική ταύτιση με την ψυχική κατάσταση ενός άλλου ατόμου, και η
κατανόηση της συμπεριφοράς και των κινήτρων του
π.
Θεμιστοκλής Μουρτζανός
Κέρκυρα,
20 Σεπτεμβρίου 2020
Μετά
την Ύψωση-του Αγίου Ευσταθίου